Wilfried Martens heeft zich altijd voorstander getoond van de bemiddeling van de koning bij de regeringsvorming.

‘Ik denk dat er in ons land geen alternatief bestaat voor de rol van de koning in de regeringsvorming’, verklaarde hij tegenover VRT. ‘Er is geen persoonlijkheid, zelfs niet een verkozen voorzitter van de Kamer of de Senaat, die zijn rol kan overnemen. Ik zal meneer (Louis, red.) Tobback citeren, die zegt: ‘Indien de koning niet bestond, zouden we hem hebben moeten uitvinden.’

‘Geen republiek in België’

Bij het aftreden van koning Albert liet Martens toonde Martens zich wel voorstander om de rol van de vorst in ons land te hervormen. ‘Ik sta ervoor open dat de nieuwe koning niet langer wetten en koninklijke besluiten tekent’, verklaarde Martens in De Tijd. ‘En ik wil ook nadenken over het feit of hij ministers moet blijven benoemen. Die taken zijn in mijn ogen niet essentieel. Ik houd daar niet aan vast.’

‘Ik ben voorstander van een republiek, maar niet in België’, was Martens echter duidelijk. ‘Ik zie niemand die over voldoende geloofwaardigheid beschikt in beide landsgedeelten om de rol van de koning over te nemen. Zijn rol als bemiddelaar bij elke regeringsvorming blijft van cruciaal belang.’

Abortuswet

Martens speelde een belangrijke rol in de crisis rond de abortuswet in 1990. Hij bood koning Boudewijn een uitweg toen die gewetensproblemen inriep en de wet weigerde te bekrachtigen. Martens bedacht dat Boudewijn zich in de ‘feitelijke onmogelijkheid om te regeren’ bevond. Boudewijn kon daardoor 36 uur uit zijn functie ontzet worden, en de regering kon de wet zelf ondertekenen.