Hoewel het West-Vlaamse dialect niet overal in de provincie helemaal hetzelfde is, gelden er een aantal basisregels die in de meeste West-Vlaamse steden en gemeenten van toepassing zijn:
- De -ch en -g worden consequent als -h uitgesproken. Dus: muggengeheugen = muhhenheheuhen.
- De beginletter -h wordt nooit uitgesproken. Dus: Holland = Olland, hond = ond.
- De doffe -e voor een eind -n wordt niet uitgesproken. Dus: soorten = soortn, werken = werkn, binnen = binn. Wanneer de letter -k voor de doffe -e komt, wordt die ingeslikt.
- Een lange -aa wordt uigesproken als -oa. Dus: rare taal = roare toale, maat = moat, baan = boane.
- De eindletter -t valt weg. Dus: niet = nie, met = me.
- Woorden die in het Algemeen Nederlands met een -ei worden geschreven, worden in het West-Vlaams vaak gespeld met een -e of -ee. Dus: een kleine geit = e klene hete.
- Een West-Vlaamse -oo klinkt meer als een -eu (ô). Dus: groot = hrôot, hoofd = ôofd.
- De -ou wordt een -oe, de -ij wordt een -ie. Dus: Het is buiten bijtend koud = 't Is buutn bietend koed.
- Een -ui wordt dan weer uitgesproken als een -u of -uu. Dus: Mijn vrouw blijft thuis = mien wuuf bluuft thuus.
Voor wie zich niet kan voorstellen hoe die basisregels in het echt klinken, is er onderstaand fragment. Wim Opbrouck laat de West-Vlaamse uitdrukkingen duidelijk rollen tijdens deze 'computerles':
Nog een laatste belangrijke regel in het West-Vlaams is de verbuiging van 'ja' en 'nee'. Die ziet er als volgt uit:
- 1e persoon enkelvoud: joak - nink.
- 2e persoon enkelvoud: joag - nèg.
- 3e persoon enkelvoud: joaj - nèj (mannelijk), joas - nès (vrouwelijk), joat - nint (onzijdig).
- 1e persoon meervoud: joam/joaw - nim/nèw.
- 2e persoon meervoud: joag - nèg.
- 3e persoon meervoud: joas - nès.
Tweede aflevering Bevergem
Die verbuiging wordt ook geregeld gebruikt in de dialogen in het Canvasprogramma Bevergem. Met de basisregels sta je al een stap verder om die te begrijpen, maar in de tweede aflevering woensdagavond komen nog een aantal 'speciallekes' voor. Hieronder enkele voorbeelden:
- Stuutn = boterhammen.
- 't Is e snelle = het is een knappe (vrouw).
- Ipfrettn = opeten.
- Perseinn = rolluiken.
- Binst da we der no de keure van en = nu we er nog de kans van hebben.
- Hjiltegans = helemaal.
- Zjère = snel.
- Banin = maar neen.
- Wudr, zudr... = wij, zij...
- 'k Zien e camionette in vulle pulle ip oes afkomn = Ik zie een bestelwagen in volle snelheid op ons afkomen.
- E tange van e wuf = een slechte, kwaaie vrouw.
- Bikan = bijna.
- Ge meugt er preus ip zien = Je mag er trots/fier op zijn.
- E prente = een (mooie) vrouw.
Voor de kijkers die niet afkomstig zijn uit West-Vlaanderen, zijn alle afleveringen gelukkig wel voorzien van ondertitels. Al kunnen niet alle West-Vlamingen dat appreciëren...
