Twee dagen na de verkiezingen wisselden de regeringsleiders tijdens een diner een eerste keer van gedachten over de invulling van de topjobs. Ze gaven Tusk een mandaat om consultaties op te starten over de benoeming van een nieuwe Commissievoorzitter, maar ook een nieuwe voorzitter van de Europese Centrale Bank, een hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid en een opvolger voor de Pool zelf.

“We hebben gesproken over de noodzaak om evenwichten te vinden die onze diversiteit weerspiegelen op het vlak van geografie, omvang, geslacht en politieke partijen. Dat is onze aspiratie, maar in de echte wereld kan een perfect evenwicht moeilijk te vinden zijn”, erkende Tusk. Volgens hem deelden de meeste leiders de ambitie om een genderevenwicht te vinden. “Misschien niet iedereen, maar bijna iedereen.”

Spitzenkandidat

Tusk hoopt dat hij de puzzel tegen de volgende Europese top van 20 en 21 juni kan leggen. Hij wil alvast zo snel mogelijk consultaties opstarten met het Europees Parlement over de benoeming van een nieuwe Commissievoorzitter, ter vervanging van Jean-Claude Juncker. Dat is allicht de moeilijkste oefening, omdat hij of zij de steun moet krijgen van een absolute meerderheid van de 751 Europarlementsleden.

Tusk herhaalde dat de regeringsleiders zich niet verplicht voelen om het halfrond één van de kandidaten voor te stellen die door hun Europese politieke partij als Spitzenkandidat op het schild zijn gehesen in de verkiezingscampagne. De Franse president Emmanuel Macron en de Visegrad-landen bijvoorbeeld lopen om uiteenlopende redenen niet warm voor dat systeem. “Maar een Spitzenkandidat zijn is ook geen diskwalificatie. Het zou hun kansen kunnen verhogen.”

Tusk verzekerde ook dat de regeringsleiders geen “interinstitutioneel conflict” met het parlement willen. Enkele uren eerder had voorzitter Antonio Tajani hen er nog eens op gewezen dat een meerderheid in het halfrond het verkiezingsproces met Spitzenkandidaten blijft ondersteunen. Onder de grote politieke families verzetten enkel de liberalen zich, omdat ze net als hun partner Macron betogen dat die kandidaten zich dan op transnationale kieslijsten aan alle Europese kiezers moeten kunnen presenteren.

Vestager, Weber of Timmermans

In tegenstelling tot de campagne van 2014 hebben liberalen ditmaal dan ook geen Spitzenkandidat uitgespeeld. In de laatste rechte lijn ontpopte de Deense eurocommissaris Margrethe Vestager zich wel steeds meer tot officieuze kandidaat. Ze nam niet deel aan de verkiezingen, maar tekende namens de liberalen wel present op het grootste televisiedebat. Uitgesproken Spitzenkandidaten zijn de Duitser Manfred Weber van de christendemocratische EVP en de Nederlandse sociaaldemocraat Frans Timmermans.

De drie genieten tot nader order de steun van hun partijgenoten onder de regeringsleiders. Formeel is dinsdagavond echter nog niet over namen gesproken, wel over het geschikte profiel van de opvolger van Jean-Claude Juncker. Dat Weber geen ervaring heeft in een uitvoerend mandaat, zoals sociaaldemocraten en liberalen wel eens aan de kaak stellen, hoefde voor de Duitse bondskanselier Angela Merkel alvast geen probleem te zijn. Ze wees erop dat de sociaaldemocraten daar vijf jaar geleden evenmin een probleem van maakten toen ze de kandidatuur van Martin Schulz verdedigden.

Vervangers voor Tusk, Draghi en Mogherini

Parallel gaat Tusk ook consultaties voeren met de andere regeringsleiders over opvolgers voor hemzelf, ECB-voorzitter Mario Draghi en hoge vertegenwoordiger Federica Mogherini. Over die benoemingen heeft het Europees Parlement veel minder in de pap te brokkelen. Tusk onderstreepte wel dat de opvolging van Draghi geen partijpolitieke competitie mag worden. De centrale bank is immers strikt onafhankelijk van de politiek. De bank is overigens nog nooit door een vrouw geleid, net als de Europese Commissie en de Europese Raad. Net zo goed zou een mannelijke hoge vertegenwoordiger een primeur zijn.