De leiders van de 28 lidstaten onderhandelden vijf uur lang over de verdeling van de topjobs, maar op het einde van het beraad steeg er geen witte rook boven het Europagebouw op. Met name de voordracht van een nieuwe Commissievoorzitter ligt moeilijk. Hij of zij moet zowel onder de regeringsleiders als in het Europees Parlement een meerderheid achter zich weten te scharen.

“Er was voor geen enkele kandidaat een meerderheid. We zijn het eens dat het hele pakket de diversiteit van de Europese Unie moet weerspiegelen. We komen op 30 juni opnieuw bijeen”, zo kondigde Tusk aan. De Pool zet intussen zijn consultaties met de regeringsleiders en de zwaargewichten van het Europees Parlement verder.

Omdat een aantal regeringsleiders tot zaterdag op de G20-top in Japan zal vertoeven, zal de extra top volgens diplomatieke bronnen pas op zondagavond beginnen. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker verwacht niet dat de knoop dan makkelijker ontward kan worden. “Maar het moet gebeuren”, aldus Juncker, die “met plezier” heeft aanschouwd “dat het heel moeilijk is om een opvolger voor mij te vinden”.

Merkel: “Stelt ons voor een uitdaging”

Momenteel zijn drie kandidaturen publiek: de Duitser Manfred Weber voor de Europese Volkspartij, de Nederlander Frans Timmermans voor de sociaaldemocraten en de Deense Margrethe Vestager voor de liberalen. Ze zijn als zogenaamde Spitzenkandidaten door hun politieke familie voorgedragen tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen.

Voorlopig houden de drie politieke partijen vast aan hun kandidaat. Zo blijft Duits bondskanselier Angela Merkel haar landgenoot Weber verdedigen, maar ook zij moet vaststellen dat hij niet de steun van een meerderheid geniet onder de regeringsleiders en parlementsleden. Daarvoor zijn drie partijen nodig. “Dat is een vaststelling die ons voor een uitdaging stelt. Dat is duidelijk.”

Een meerderheid in het Europees Parlement heeft aangegeven dat het halfrond enkel de voordracht van één van de drie kandidaten zal steunen, maar bij gebrek aan consensus blijven in de wandelgangen ook andere namen circuleren. “Ik blijf overtuigd dat het proces van Spitzenkandidaten nog niet ten einde is, maar we zullen zien op het einde”, observeerde Juncker.

Ook Merkel blijft het systeem van Spitzenkandidaten een warm hart toedragen, maar volgens haar zal de procedure pas “werkelijk transparant” worden wanneer de voordracht van de topkandidaten in de verkiezingscampagne wordt gekoppeld aan de invoering van transnationale lijsten.

Macron: “Nieuwe kandidaten overwegen”

Dat vindt ook de Franse president Emmanuel Macron. Als politicus die niet tot de drie klassieke politieke families behoort, verzette hij zich de voorbije maanden met hand en tand tegen het systeem in zijn huidige vorm. Macron gaat er dan ook vanuit dat de drie Spitzenkandidaten verleden tijd zijn. “Ze zijn getest door Donald Tusk en hij heeft vastgesteld dat er geen meerderheid voor hen bestaat.”

Het is volgens Macron dan ook tijd om nieuwe kandidaturen te overwegen. Het lidmaatschap van deze of gene partij is daarbij voor het Franse staatshoofd niet van belang. Wel dringt hij aan op mensen met de “noodzakelijke kwaliteiten” en “ervaring” en op een evenwicht bij de verdeling van de andere topjobs. “Dit team moet een nieuw tijdperk voor Europa belichamen.”

Andere Europese topjobs

Behalve een opvolger voor Juncker, wiens mandaat op 30 oktober verstrijkt, moeten de Europese regeringsleiders de komende tien dagen ook op zoek naar een nieuwe voorzitter van de Europese Raad, een hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid en een voorzitter voor de Europese Centrale Bank.