Welke verzekeringen heeft een vereniging met vrijwilligers nodig?

Van de jeugdbeweging over de sportclub tot de culturele vereniging: allemaal draaien ze op de belangeloze inzet van duizenden vrijwilligers. “De rechten en plichten van een vrijwilliger zijn geregeld door een wet uit 2005”, legt Pieter Ottevaere van AXA Belgium uit. Die wet bevat drie grote criteria om te bepalen of iemand als vrijwilliger wordt beschouwd.

• Het moet gaan om iemand die zich in zijn vrije tijd inzet voor een organisatie die een belangeloos doel en dus geen winst nastreeft. Dat kan een vzw zijn, de lokale afdeling van een culturele of sociale beweging, een stichting van openbaar nut, een openbaar bestuur zoals een gemeente, OCMW of school, of een feitelijke vereniging zoals een straatcomité.
• Het vrijwilligerswerk moet onbezoldigd gebeuren. Vrijwilligers mogen wel een forfaitaire kostenvergoeding ontvangen van 34,71 euro per dag, met een maximum van 1.388,40 euro per jaar. De organisatie mag bovenop deze kostenvergoeding ook de werkelijke verplaatsingskosten terugbetalen.
• En het is misschien een open deur, maar vrijwilligerswerk moet vrijwillig gebeuren. Een stage is bijvoorbeeld geen vrijwilligerswerk. Er bestaat geen gezagsrelatie tussen de organisatie en de vrijwilliger, en de vrijwilliger kan op eender welk moment beslissen om te stoppen (al is dat natuurlijk niet erg sympathiek).

Aansprakelijkheid moet verzekerd worden

Als een organisatie vrijwilligers inzet, dan is ze verplicht om een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid vrijwilligers af te sluiten (alleen feitelijke verenigingen zonder rechtspersoonlijkheid zijn hiertoe niet verplicht). Wanneer een vrijwilliger tijdens zijn vrijwilligerswerk een fout begaat en daardoor schade toebrengt aan een derde, zal – behalve bij opzet, grove schuld of gebruikelijke lichte fout, net zoals voor een werknemer – de vrijwilliger niet zelf aansprakelijk gesteld worden, maar wel de vereniging voor wie hij werkt. De verplichte verzekering zal de schade aan de derde partij vergoeden.

Concreet: tijdens een zondagnamiddagactiviteit beschadigt een scoutsleider onbedoeld een auto. Omdat hij als vrijwilliger actief is, is hij niet zelf aansprakelijk. De verplichte verzekering burgerlijke aansprakelijkheid vrijwilligers van de jeugdbeweging zal de schade vergoeden. Voor verenigingen met lokale afdelingen is er meestal één polis die door de nationale of regionale koepel wordt afgesloten.

Ook voor openbare besturen

Ook gemeenten en andere lokale besturen doen vaak een beroep op vrijwilligers, bijvoorbeeld als animator op een speelplein, om rolstoelgebruikers te vervoeren of voor activiteiten in woonzorgcentra en buurtcentra. Voor deze vrijwilligers dient de gemeente een polis burgerlijke aansprakelijkheid vrijwilligers af te sluiten. Deze valt onder wetgeving op overheidsopdrachten en moet dus na een gunningsprocedure toegewezen worden.

Wat bij ongevallen?

De verplichte verzekering burgerlijke aansprakelijkheid vrijwilligers dekt alleen schade die vrijwilligers aan derden veroorzaken. Als de vrijwilliger tijdens zijn vrijwilligerswerk zelf een ongeval heeft – hij struikelt bijvoorbeeld, of brandt zich aan de kookplaat – valt dat niet onder die verzekering.

Om die risico’s te verzekeren is het aan te raden dat de vereniging een bijkomende ongevallenverzekering aangaat. Als je als vrijwilliger werkt voor een organisatie, informeer dan best even of ze een dergelijke polis heeft afgesloten.

Voor de volledigheid vermelden we nog dat voor organisaties in Vlaanderen die werken in het domein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin er nog speciale regels gelden. Deze zijn vastgelegd in het Vlaams Decreet Vrijwilligerswerk en gaan verder dan de algemene vrijwilligerswet. Zo is voor deze organisaties de ongevallenverzekering voor vrijwilligers wél verplicht.