Wat wil EVP?

De huidige commissievoorzitter, Jean-Claude Juncker, is lid van de christendemocratische EVP, de grootste fractie in Europa. En die eist flinke compensaties voor het afstaan van de topfunctie. Een deal die de Duitse bondskanselier Angela Merkel had beklonken, kreeg een ruime onvoldoende van haar christendemocratische ambtgenoten. EVP zou daarin enkel de parlementsvoorzitter en de EU-buitenlandchef mogen leveren.

“De sleutel ligt bij EVP”, zegt Steven Van Hecke, docent Europese politiek (KU Leuven). “Zij hebben hun kandidaat Manfred Weber laten vallen door verzet van Emmanuel Macron (liberalen). Daarvoor willen ze compensaties.” Dat ze de deal van Merkel afschoten, zegt veel over de tanende macht van de bondskanselier. De EVP kreeg maandag ook een beter voorstel: het prestigieuzere voorzitterschap van de Raad in plaats van buitenlandchef.

Afwachten of dat volstaat. “Als grootste fractie hebben ze geen haast om kost wat kost een sociaaldemocraat aan de macht te helpen.”

Waarom liggen Oost-Europa en Italië dwars?

De Visegrádlanden – Polen, Hongarije, Tsjechië en Slovakije – verzetten zich samen met Italië tegen de kandidatuur van Timmermans. Ze vinden dat Merkel, samen met Frankrijk en Spanje, hun boekje te buiten gingen door Timmermans als onbetwiste kandidaat naar voren te schuiven nog vóór de top goed en wel begonnen was.

Daarnaast ligt Timmermans erg moeilijk in Polen en Hongarije. Beide landen vinden dat ze veel te hard werden aangepakt door Timmermans, sinds 2014 de rechterhand van Juncker, in zijn strijd tegen de ondermijning van de rechtsstaat.

Maakt Timmermans nog een kans?

Timmermans geniet voldoende steun om de nominatie binnen te halen. Alleen wil niemand de Nederlander opdringen aan het Visegrádblok. “De lidstaten streven naar een zo groot mogelijke consensus”, zegt Van Hecke, die erop wijst dat Timmermans ook in het Europees Parlement een meerderheid moet halen. “De stemming is anoniem. Wat als EVP’ers gaan tegenstemmen? Het laatste wat de lidstaten willen, is dat ze terug naar af worden gestuurd door het parlement.”

Het is afwachten wat de Visegrádlanden doen, zegt politicoloog Hendrik Vos (UGent) die denkt dat alles nog open ligt. “Timmermans willen ze niet. Maar bieden ze een alternatief?” Als Timmermans afvalt, zal EVP het zitje opnieuw opeisen. Recupereren ze de originele kandidaat Manfred Weber? Wellicht is dan de Bulgaarse CEO van de Wereldbank aan zet: Kristalina Georgieva.

Wat als het vandaag niet lukt?

De lidstaten hebben tijd. Junckers termijn, en die van de andere topfuncties, loopt pas eind oktober af. De reden waarom vandaag nog een poging wordt ondernomen is het Europees Parlement. Zij kiezen in principe morgen een nieuwe voorzitter, of die nu door de staatsleiders naar voren is geschoven of niet.

Daarmee zou het Parlement een puzzelstuk leggen die de banencarrousel bemoeilijkt. “Het beperkt de manoeuvreerruimte voor de andere functies”, zegt Vos.

Maar ook het parlement hoeft niet per se woensdag te stemmen over een nieuwe voorzitter. “Ze kunnen dat ook doen op een latere plenaire zitting, vertelt Van Hecke. “Er heerst in Brussel nog geen gevoel van urgentie. Maar de problemen van vandaag zullen na de zomer niet verdwenen zijn.”

Wat met premier Michel en Guy Verhofstadt?

De naam van premier Charles Michel (MR) circuleert al een tijdje in Europese diplomatieke kringen. Hij zou Donald Tusk kunnen opvolgen als voorzitter van de Europese Raad, maar wellicht enkel als de kandidatuur van Timmermans voor commissievoorzitter strandt.

“Twee absolute topfuncties voor de Benelux lijkt me te veel van het goede”, zegt Vos. Oost-Europese lidstaten en Italië ergeren zich openlijk aan dat idee. Nu EVP de functie van Tusk claimt, wordt Michel genoemd als buitenlandchef of vicecommissievoorzitter. Zijn voornaamste concurrent is de Deense politica Margrethe Vestager, ook een liberaal.

Guy Verhofstadt wordt genoemd als parlementsvoorzitter. De vijf jaar durende ambtstermijn zou worden opgesplitst tussen de oud-premier en Weber. Al lijkt de kans klein dat EVP daar vrede mee zou nemen.