“Het herhaaldelijk toesturen van bloemen; het voortdurend opbellen of het opwachten van een slachtoffer, het doorzoeken van vuilnisbakken; het plaatsen van advertenties in de kranten waarbij de identiteit, het adres en het telefoonnummer van het slachtoffer worden vermeld; het ongevraagd dagelijks opbellen van een taxi of het dagelijks versturen van ongewenste liefdesbrieven.”

Het Belgisch Strafwetboek schetst verschillende concrete voorbeelden van wat onder belaging verstaan wordt. Net dat is – naast digitale overlast – de kwalificatie waarvoor televisiemaker Bart De Pauw zich vanaf donderdag in de Mechelse correctionele rechtbank moet verantwoorden. Hij riskeert twee jaar cel en ontkent formeel dat hij zich gedroeg als een stalker.

Bovenstaande voorbeelden zijn, voor zover bekend toch, echter allemaal niet van toepassing op De Pauw. Al leert het onderzoek wel dat tussen zijn bombardement aan honderden sms’en richting de negen betrokken vrouwen ook “speelse” liefdesgedichten zaten. Erotisch getinte berichten, al kan belaging dus ook perfect zonder seksuele component.

LEES OOK. Drie jaar geleden ontplofte de bom: hoe zit het weer met Vlaanderens #MeToo-schandaal? (+)

De Oost-Vlaamse substituut-procureur des konings benadrukt dat ze zich niet kan of wil uitspreken over de zaak die donderdag van start gaat. Femke Van Damme focust op stalkers – “mannen én vrouwen” – in intrafamiliale kring die in en rond Dendermonde opereren. Haar doel: een dossier rondkrijgen en de mogelijke stalker voor de rechter brengen.

Wanneer wordt iemand een stalker die dus strafbare feiten pleegt? Die grens lijkt soms flinterdun.

Van Damme: “Het klopt dat er geen allesomvattende rechtspraak over bestaat. Dat is ook extreem moeilijk want er zijn ontelbare voorbeelden te bedenken van potentiële belaging. Iemand wordt een stalker wanneer hij of zij de persoonlijke rust van iemand verstoort, ook al maken de handelingen die gesteld worden op zich geen strafbare feiten uit. Je moet naar het geheel van de handelingen kijken, naar de specifieke context en die context toetsen aan wat algemeen aanvaard wordt. In onze maatschappij, maar ook in een bepaald sociaal milieu. Het wordt belaging als iemand bewust voor overlast zorgt door bepaalde repetitieve handelingen te treffen.”

In de strafwet staat nochtans dat een gedraging van een stalker niet noodzakelijk een herhaald karakter moet hebben?

“Dat klopt. In 99,9 procent van mijn dossiers rond belaging, de juridische term voor de generieke term stalking, is er wel sprake van dat herhaaldelijk karakter. Meestal bevinden we ons in de familiale sfeer en vaak zijn er ook andere misdrijven aan gekoppeld. Een man of vrouw die zijn of haar ex blijft lastigvallen, per telefoon, per sms, noem maar op.”

“In de wet staat dat belaging ook één enkele gedraging kan zijn als die voortdurende gevolgen voor de slachtoffers heeft. Ik geef een voorbeeld: het plaatsen van een filmpje op het internet van het slachtoffer dat gedurende lange periode kan geraadpleegd worden door alle nieuwsgierigen. Of iemand die ’s nachts aan iemands woning opduikt. Frequentie is niet altijd doorslaggevend, de inhoud van één bericht kan crucialer doorwegen dan de hoeveelheid en snelheid.”

LEES OOK. Hoe de zaak rond Bart De Pauw ontplofte in een loge van de VRT: “Toen Maaike jonge actrice hoorde huilen, was de maat vol” (+)

Vaak wordt stalking pas na een tijdje duidelijk. Wat met slachtoffers die maanden, soms jaren wachten met alarm slaan?

“Het wachten an sich is geen nadelig element, laat staan dat wachten door ons ooit als schuldig verzuim aanzien zou worden. We gaan als Openbaar Ministerie slachtoffers nooit verwijten dat ze bang zijn om aangifte te doen, al zal het bijvoorbeeld bij zedenfeiten qua bewijslast enkel moeilijker worden. Tot april 2016 was het zo dat een slachtoffer van een stalker zelf een klacht moest neerleggen met het oog op de strafrechtelijke vervolging van de dader. Sinds 15 april 2016 is die klachtvereiste weggevallen en kunnen we zelf in actie schieten om kwetsbare personen te beschermen. Zo kan een dader bij overlijden van een slachtoffer, bijvoorbeeld na zelfdoding, alsnog bestraft worden.”

Wat telkens opvalt: voor slachtoffers is naar de politie stappen erg moeilijk.

“Slachtoffers zijn vaak zodanig geïntimideerd door hun stalker dat ze de stap niet te durven zetten. Toch blijft het in het overgrote deel van de gevallen de cruciale stap. Ik raad het iedereen aan: vind de moed en dien klacht in. Wij hebben dat proces-verbaal bij de politie nodig. En geen nood: een slachtoffer kan doorheen het traject richting rechtbank begeleid worden. Want als een dader weet heeft van de aangifte bestaat de kans dat een slachtoffer een tweede keer slachtoffer wordt. Het is onze kerntaak om zoiets te vermijden.”

Morgen start het proces-Bart De Pauw: dit moet je weten

Actrices Maaike Cafmeyer, Liesa Naert, Lize Feryn en Ella-June Henrard beschuldigen Bart De Pauw van grensoverschrijdend gedrag: “We willen dat dit stopt

VRT zet samenwerking met Bart De Pauw stop na klachten over grensoverschrijdend gedrag (2017)