“Je bent echt een Carrie, met een vleugje Samantha en het haar van Charlotte.” We schrijven het jaar 2012. Acht jaar na het einde van Sex and the city komt de eerste aflevering van de televisiereeks Girls op het scherm. Een rauwere reeks over vier vriendinnen in New York, waarvan bedenkster Lena Dunham keer op keer benadrukt dat het géén nieuwe Sex and the city wil zijn. En toch zit al in die eerste aflevering een verwijzing naar de personages. Een knipoog. Of eerder een oogrol, want door de jaren heen is het bon ton geworden om smalend te doen over SATC. De reeks is te weinig divers, te stereotiep, te cliché, te onrealistisch, te onnozel, te materialistisch, te glamoureus en zelfs te antifeministisch. Er valt allicht voor elk van die punten van kritiek iets te zeggen – want welke columniste heeft een New Yorks appartement dat groter is dan een kleerkast, én een schoenenkast die meer waard is dan een appartement. Maar dan toch vooral door mensen die eraan voorbijgaan hoe revolutionair de serie was.

Na Lewinsky, voor #MeToo

Even terug naar 1998: het jaar waarin SATC voor het eerst op het scherm kwam. De tijden waren anders, toen. New York was anders, toen. De generiek waarin Sarah Jessica Parker als Carrie Bradshaw in roze tutu door New York flaneert, toont prominent de trotse Twin Towers. Bill Clinton is president, het schandaal rond Monica Lewinsky is net losgebarsten. Met blozende kaken wordt er geroddeld over de seksuele zeden in de hoogste regionen, en dan komt er plots een reeks op het scherm die nog veel verder gaat. Waarin vier vriendinnen zonder schroom of schaamte praten over de mannen die ze tussen de lakens krijgen en wat ze daar met hen doen. “Obsceen”, klonk het nog in de eerste – door mannen geschreven – recensies. Om maar te zeggen: wie vandaag naar Sex and the City begint te kijken vindt dat misschien niet zo bijzonder, toen was het dat wel.

“Het was de eerste keer dat het in een televisiereeks expliciet ging over de seksuele beleving en het seksueel plezier van vrouwen. Die reeks heeft een ongelooflijk grote impact gehad”, zegt Sofie Van Bauwel, professor media- en genderstudies (UGent). De serie werd niet toevallig uitgezonden op HBO, een kabelzender waar het allemaal iets stouter en experimenteler mocht. “In prime time hadden zij het over masturbatie, en ze zijn daar nog voor op de vingers getikt.”

Tegelijk werkte het bevrijdend. Als de preutsere Charlotte zich in seizoen 1 een rabbit-vibrator aanschaft, wordt het kleinood meteen een bestseller. Verkoopcijfers van de seksspeeltjes verzevenvoudigden in dat eerste jaar. Een teken aan de wand dat vrouwen wel degelijk zaten te wachten op een reeks als SATC. “Het is de eerste keer dat mannen fungeren als een soort lustobject, bijna een consumptiegoed. Ze zijn een onderdeel van het gesprek, en spelen een bijrol, maar geen hoofdrol. Het gaat over vriendschap. Maar het gaat ook over meer dan dat: over individualiteit en zelf keuzes maken bijvoorbeeld, waarbij de verschillende personages verschillende standpunten innemen.”

De eerste antiheldin

Tot dan toe had een slimme comedyreeks hooguit één vrouwelijk personage. Denk aan Seinfeld of Frasier. Er was weinig gelaagdheid. Van SATC wordt vaak gezegd dat ook daar de laagjes ontbreken. Charlotte is de preutse, Samantha de promiscue, Miranda de ambitieuze en Carrie de romanticus. Maar dat is een te eenvoudige lezing, argumenteert tv-criticus Emily Nussbaum in een essay in The New Yorker. Zij ziet de hoofdpersonages als allegorische figuren. Cynisch versus romantisch, preuts versus libertijns, feministen van de tweede golf versus die van de derde golf. Die verschillende standpunten botsen al eens. Als Charlotte aangeeft dat ze liever wil stoppen met werken eens ze getrouwd is, bijvoorbeeld. Of als Miranda zwanger geraakt en abortus overweegt. Of als Samantha een soa oploopt. Maar ze evolueren ook doorheen de tijd.

Het maakt dat de personages verre van heldinnen zijn. Het zijn alleenstaande vrouwen van voorbij de 30 die er vrolijk en vrank bijlopen, inclusief complexen en onzekerheden, die niet leuk gevonden moeten worden door mannen, en die het single leven niet zien als een droeve tussenstop onderweg naar een huwelijk. Maar ze hebben allemaal ook serieuze tekortkomingen. “Carrie is de eerste vrouwelijke antiheld”, zegt Nussbaum. En zo is het ook: als één van de 44.000 (!) internetquizjes over het thema concludeert dat je een Miranda bent of een Charlotte, ga je misschien wel steigeren. Zéker als je een Carrie bent, want waagde die het niet om een goed lief te bedriegen met haar eeuwige foute kerel?

Gedumpt via post-it

Het mag soms frivool klinken, maar Sex and the city heeft veel veranderd. Onnozele dingen soms: cupcakes raakten in zwang dankzij de serie, net als cosmopolitans, schoenen van Manolo Blahnik en Jimmy Choo, en er bestaan zelfs cijfers over het aantal jonge vrouwen die onder invloed van de reeks naar New York zijn verhuisd. Maar de reeks heeft ook veel gesprekken doen plaatsvinden. Tussen moeders en dochters bijvoorbeeld, over de seksuele zeden. Of tussen vriendinnen, die net als de dames van SATC bij een wekelijkse brunch hun datingperikelen op tafel gooien. Het introduceerde concepten als friends with benefits, er werd gediscussieerd over anaal en oraal, en gaf hier en daar allicht inspiratie voor een eigen experiment. “In dat opzicht is het ook wel een belangrijke reeks geweest. Ze stelde vragen over wat al dan niet wenselijk is, hoe iemand zich verhoudt tot seksualiteit, en introduceerde een nieuwe discussie over vrouwelijkheid. Series als Girls en Desperate housewives zijn daar toch schatplichtig aan”, zegt Van Bauwel.

Blijft de vraag of de serie ook vandaag nog relevant is. Op Streamz stond ze vorig jaar nog in de top 20 van meest bekeken series. Maar een economische crisis later, steekt de glamour de ogen uit. Er mogen dan wel bedriegers de revue passeren, en mannen die een vrouw dumpen via post-it, maar over grensoverschrijdend gedrag gaat het niet. Raar om te zien nu, na #MeToo. Nog raarder: amper mensen van kleur in New York, en als een zwarte man dan eens een love interest is, dan gaat het enkel – o cliché – over hoe groot hij geschapen is.

Komt daarbij dat de tweede film – uit 2010 – de franchise eigenhandig de nek heeft omgewrongen toen de dames in carnavaleske outfits door de woestijn paradeerden. Dat ook het peper en zout wegvalt nu actrice Kim Catrall – Samantha Jones – niet wil meedoen, is al helemaal een domper. “Toch denk ik dat het een heel groot publiek zal aantrekken”, zegt Sofie Van Bauwel. Ook al omdat er alweer een vernieuwend kantje aan zit. De nieuwe serie And just like that gaat na hoe het de vrouwen in hun vijftiger jaren vergaat. “Die aging femininity is een thema dat het goed doet.” En dat de reeks een kans geeft op een frisse start, op naaldhakken. Of nu misschien eerder in orthopedisch schoeisel.