De 23-jarige studente Julie Van Espen werd in mei 2019 verkracht en vermoord door Steve Bakelmans (41). De verontwaardiging was groot, want Bakelmans was al tweemaal eerder veroordeeld voor verkrachting. De eerste keer was in 2004, de tweede keer in 2017. Hij kreeg toen vier jaar effectieve celstraf voor de brutale verkrachting van zijn ex, maar zijn onmiddellijke aanhouding werd niet bevolen, omdat er geen indicatie was dat hij zich aan zijn straf zou proberen te onttrekken.

Bakelmans mocht dus op vrije voeten blijven in afwachting van een uitspraak in hoger beroep. Op het hof van beroep werd de zaak echter op de lange baan geschoven: het dossier werd door het openbaar ministerie niet als prioritair beoordeeld en er was een tekort aan magistraten waardoor de kamer die zijn zaak moest behandelen zelfs gesloten werd. De Hoge Raad voor de Justitie stelde een bijzonder onderzoek in en kwam tot de conclusie dat er onregelmatigheden waren gebeurd.

Na het onderzoek werden eind 2019 een aantal aanbevelingen geformuleerd. Die waren hoofdzakelijk gericht aan het Antwerpse gerecht en hadden betrekking op de opvolging van het naleven van voorwaarden na een vrijlating, de uitwisseling van informatie tussen de gerechtelijke entiteiten via een strafdossier, de organisatie van de zittingen, de specifieke behandeling van zaken van seksueel geweld en de behandeltermijnen.

De HRJ is nu nagegaan of er gevolg werd gegeven aan die aanbevelingen en dat blijkt inderdaad het geval. “Zaken van seksueel geweld worden niet meer voor onbepaalde duur uitgesteld, wat wel gebeurd is in de zaak Bakelmans. De behandeltermijnen worden ook zo kort mogelijk gehouden. Er worden voldoende zittingen voorzien voor zaken van seksueel geweld en de zittingstijd wordt beter beheerd zodat slachtoffers en verdachte niet te lang in elkaars nabijheid moeten zijn”, klinkt het in een persmededeling.

De strafdossiers worden nu ook aangevuld met relevante informatie uit andere dossiers en, waar nodig, met een opsluitingsfiche. Het Antwerpse parket en parket-generaal hebben de informatiedoorstroming over het verloop van de zitting verbeterd en er is een betere opvolging van de voorwaarden die aan verdachten in voorlopige vrijheid werden opgelegd.

Er zijn wel nog bepaalde moeilijkheden, waarvoor het Antwerpse gerecht niet rechtstreeks bevoegd is. Dat geldt bijvoorbeeld voor de aanbeveling om op pensioen vertrekkende magistraten onmiddellijk te vervangen, maar die aanbeveling werd volgens de HRJ nog niet uitgevoerd.

“Er wordt ook veel belang gehecht aan risicotaxatie. Een goede risicotaxatie kan hét koninginnenstuk zijn in zaken van seksueel geweld, zowel bij het opleggen van voorwaarden aan beklaagden in voorlopige vrijheid, als bij de beoordeling ten gronde. Maar dit instrument moet verder uitgewerkt worden en er is meer wetenschappelijk onderzoek nodig. Cruciaal hierbij is dat er voldoende gerechtsdeskundigen beschikbaar zijn”, klinkt het bij de HRJ.

Er moet tot slot geïnvesteerd worden in diensten die seksuele delinquenten begeleiden en behandelen, en die instaan voor hun re-integratie in de maatschappij. “De beleidsinitiatieven die in dit verband werden geformuleerd, zullen een groot maatschappelijk belang hebben van zodra zij ten volle zijn gerealiseerd.”

Het opvolgingsonderzoek biedt volgens de HRJ hoop op een beter management en een verhoogde aandacht voor zaken van seksueel geweld.