De bijzonder technische onderhandelingen over de energiemarkt sleepten vrijdag negen uur aan - vrij uitzonderlijk voor de tweede dag van een Europese top. Uiteindelijk konden alle 27 leiders instemmen met het voorstel dat de Commissie samen met de energiesector een reeks potentiële kortetermijnmaatregelen zal onderzoeken. “Het is een belangrijk onderwerp. Er zijn dan ook al een aantal Europese raden over geweest. Maar dat was ook nodig om tot concrete beslissingen te komen. En ik kan zeggen dat we in ons land erg tevreden zijn”, zei eerste minister Alexander De Croo tijdens een eigen persconferentie na het overleg van de Europese Raad.

Volgens De Croo zijn er vandaag drie belangrijke beslissingen genomen. Een eerste is de groepsaankoop van gas. “De Europese Commissie kan nu in naam van de 27 lidstaten gas aankopen”, zei De Croo. Als voorbeeld verwees hij naar de beslissing van de Verenigde Staten die ons dit jaar nog 15 miljard kubieke meter gas gaan leveren. “Minder Russisch gas, meer Amerikaans gas”, zei de premier. Hij verduidelijkte wel dat dit systeem vrijwillig zal zijn. Niet elk land heeft even grote noden. De Croo vergeleek het ook met de groepsaankopen van vaccins tijdens de pandemie. Al is dit een ingewikkelder dossier, zei hij.

LEES OOK. Amerikaans gas moet ons onafhankelijker maken van oorlogszuchtige Poetin: is dit de oplossing?

Ten tweede komt er een solidariteitsmechanisme. Dat wil zeggen dat de Europese lidstaten ervoor gaan zorgen dat in de winter alle reserves voldoende aangevuld zijn zodat er niemand in de kou komt te staan. “Voor ons is dit minder belangrijk omdat wij goed geconnecteerd zijn op het vlak van gastoevoer.” Over dat solidariteitsmechanisme bestond sowieso al weinig discussie.

En de laatste beslissing is een prijsmechanisme. Zo zal er een prijsplafond komen voor gas. Volgens De Croo is die beslissing vooral te danken aan het feit dat de invoering nooit zomaar een politieke beslissing zal zijn, maar in overleg met de industrie zal gebeuren. “Dat was nodig om Duitsland en Nederland over de streep te trekken”, zei hij. “Het prijsmechanisme moet je samen met de groepsaankopen zien. Dat is altijd een stok achter de deur geweest en moet ons meer hefbomen geven in de onderhandelingen.”

“Zorgen voor rust en zekerheid”

Wie enthousiast reageert op het hele akkoord, is federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). “Dankzij de samenaankoop plafonneren we de Europese gasprijs en ontnemen we een wapen van Poetin. Zo beschermen we onze gezinnen en bedrijven tegen stijgende prijzen”, zegt ze. “De gasmarkt is totaal ontspoord en dankzij de samenaankoop zorgen we voor rust en zekerheid.” Ook PS-voorzitter Paul Magnette sprak zich vrijdag nog eens uit als uitgesproken voorstander van een plafond op de Europese energieprijzen. Volgens premier De Croo is de ‘cap’ zoals die is afgesproken weliswaar slechts tijdelijk. “Dit is geen maatregel die je over vijf jaar nog altijd nodig zult hebben.”

Duitsland en Nederland sceptisch

Duitsland en Nederland blijven wel sceptisch over de prijsplafonneringen. “Er zijn sommige landen die heel sterke ideeën hebben over marktinterventie en prijsplafonds. Andere, inclusief Duitsland, zijn heel sceptisch”, verklaarde de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Volgens de bondskanselier is het goed dat de Europese Commissie de situatie verder gaat bestuderen in overleg met de energiebedrijven. Hij verwacht echter dat het debat niet meteen van de baan zal zijn.

Ook de Nederlandse premier Mark Rutte stelde vast dat de lidstaten “heel verdeeld” aankijken tegen uiteenlopende opties om de prijzen te drukken. Nederland zelf is geen voorstander van een plafonnering van de gasprijs, omdat het investeringen in hernieuwbare energie zou kunnen vertragen en de leveringszekerheid in gevaar kan brengen.

“Als je zegt tegen Poetin: we betalen geen 100, maar nog maar 80 voor je gas, daarvan zeggen een aantal landen, waaronder Nederland, pas op dat de leveringszekerheid niet in het gedrang komt. Als Poetin zegt dat hij dan niet levert, dan heb je ook een probleem”, zo duidde Rutte zijn bekommernis.

Rutte hoopt dat een dialoog met energieleveranciers en deskundigen meer klaarheid in het debat kunnen brengen. Eén conclusie trok hij vrijdag wel al. “Er is geen ‘one size fits all’”, want er is ook geen sprake van één Europese energiemarkt en de verschillen tussen de verschillende lidstaten en regio’s zijn heel groot.

Uitzondering voor Spanje en Portugal

In de conclusies van het EU-akkoord staat dat de Commissie bereid is om de comptabiliteit van tijdelijke nationale noodmaatregelen op de stroommarkten te bekijken, onder meer rekening houdend met de interconnectiviteit. Die passage is op maat van Spanje en Portugal geschreven, een schiereiland dat zeer weinig verbindingen heeft met de Europese energiemarkt. De Spaanse premier Pedro Sanchez sprak van een “uitzonderingsregime” dat “onze regeringen zal toelaten om de energieprijzen te verlagen”.

(sgg)