In december keurde de Vlaamse regering het voorontwerp van decreet goed dat een Vlaams Mensenrechteninstituut opricht. Dat instituut moet het vertrek van Vlaanderen uit het federale Unia opvangen. Het initiatief botste eerder al op verschillende negatieve adviezen. 

Ook de Raad van State uit nu bedenkingen, zo blijkt uit een advies. De Raad concludeert onder meer dat Vlaanderen met het instituut op korte termijn “het landschap van de mensenrechtenbescherming complexer maakt”. 

LEES OOK. Unia behandelde recordaantal discriminatiedossiers in 2021

Die kritiek wordt ook gedeeld door een groep van 14 middenveldorganisaties, gaande van de Liga voor Mensenrechten en LEVL (het vroegere Minderhedenforum) tot de vakbonden ABVV en ACV en ook Beweging.net. In een gezamenlijke reactie stellen de organisaties dat het voor slachtoffers van discriminatie niet alleen “nodeloos complex” wordt, maar ook dat het voor hen moeilijker wordt om via het instituut naar de rechter te stappen.

Zo zal het VMRI volgens Sarah Scheepers van ella vzw enkel naar de rechtbank kunnen stappen “op basis van federale wetgeving”. Maar die federale wetgeving laat enkel optreden toe in het collectief belang. “Dat biedt geen garantie dat een rechter zal aanvaarden dat het VMRI voor een rechtbank optreedt namens of voor een individueel slachtoffer. Met de jaarlijkse stijging van meldingen van discriminatie, is dat extra wrang”, zegt Kati Verstrepen, voorzitter van de Liga voor Mensenrechten.

“Problematisch”

De sleutel ligt bij de invulling van het begrip collectief belang. Daarbij moet het gaan om meer dan een optelsom van individuele belangen. De middenveldorganisaties vrezen daarom dat het VMRI dit moeilijk zal kunnen aanwenden bij individuele slachtoffers van discriminatie, denk aan een individuele huurder die gediscrimineerd wordt.

De organisaties vinden het problematisch dat de toegang tot de rechtbank “moeilijker wordt gemaakt”. “We zien dat het voor mensen nu al zo moeilijk is om een klacht in te dienen, laat staan zelf de hele procedure voor de rechtbank te moeten dragen. Financieel, juridisch, mentaal en praktisch is dat absoluut niet evident. Terwijl interimbureaus, immokantoren... natuurlijk wel over de nodige middelen en ervaring beschikken in zulke procedures”, zo zegt Sarah Scheepers van ella vzw.