De hele avond lang regende het onrustwekkende berichten: de spanningen tussen Servië en Kosovo hebben zondag een nieuw, gevaarlijk hoogtepunt bereikt. Het was met name onrustig in het noorden van Kosovo, waar voornamelijk Serviërs wonen. Volgens de Kosovaarse politie zijn door onbekenden schoten gelost in de richting van Kosovaarse agenten, maar daarbij vielen geen gewonden. Op beelden was te horen hoe het luchtalarm afging in de stad Mitrovica. Twee grensposten – Jarinje en Brnjak – gingen dicht: de politie sloot die nadat militante Serviërs de weg naar de grensposten hadden afgezet. Een brug in Noord-Mitrovica werd afgesloten en er waren barricades op de weg.

Van een regelrecht gewapend conflict tussen de twee landen was geen sprake, liet het Servische ministerie van Defensie zondagavond weten. “Ons leger heeft de grens met Kosovo niet overgestoken en wij zijn het grondgebied van Kosovo niet binnengetrokken. Het gaat om desinformatie die moedwillig door de overheid in Kosovo is verspreid.”

Nummerplaat

Kosovo en Servië leven al langer op gespannen voet. Een nummerplatenkwestie heeft de wederzijdse onvrede doen groeien. Kosovaarse automobilisten moeten al elf jaar tijdelijke nummerplaten op hun auto hangen als ze Servië binnenrijden, omdat Servië die Kosovaarse kentekens – met daarop “RKS” (Republiek van Kosovo) – niet erkent. Servië erkent Kosovo niet als onafhankelijk land.

Als tegenzet heeft Kosovo nu een gelijkaardige wet in het leven geroepen: Serviërs moeten vanaf maandag 1 augustus hun nummerplaat ook vervangen als ze Kosovo in willen. Ze moeten ook extra documenten voorleggen als ze nog naar Kosovo willen reizen en hun Servische identiteitsdocumenten vervangen door Kosovaarse.

“Er zijn redenen om erg bezorgd te zijn”, zei de Servische minister van Buitenlandse Zaken, Nikola Selakovic daarover. “Kosovo wil een hel creëren de komende dagen. Aljbin Kurti (de Kosovaarse eerste minister, red.) brengt ons in een complexe situatie die tot een regelrechte crisis met onvoorziene gevolgen kan leiden.”

De Servische president Aleksandar Vucic verklaarde zondagavond in een toespraak dat de situatie in Kosovo “nooit zo moeilijk was” voor Servië en de Serviërs die in Kosovo wonen. “De sfeer is tot het kookpunt gebracht”, aldus Vucic, die ook sprak van “leugens en desinformatie”. Hij bedankte de Serviërs in Kosovo voor het behouden van hun naam, en voor hun “terughoudendheid en moed” en steun aan Servië.

Volgens de Servische president hebben ze de “moeilijkste politieke strijd voor de boeg”. “Het enige wat we moeten doen is de vrede bewaren. Alles wat ze hebben gedaan, laat zien hoe voorbereid de aanval op Servië was”, volgens Vucic. Hij voegde toe dat “Servië zou winnen”. Vucic benadrukte dat ze “werken om alles te kalmeren” en “bidden voor vrede”, maar zich niet zullen overgeven.

Uitstel

In de nacht van zondag op maandag liet de Kosovaarse premier in een mededeling op Twitter weten dat Kosovo bereid is om de nieuwe regels rond identiteitsdocumenten en nummerplaten van Serviërs met een maand uit te stellen, indien de blokkades die Serviërs hebben opgezet in het noorden van het land worden opgeheven.

Volgens de Kosovaarse regering hebben de blokkades en de schietpartij als doel “om Kosovo te destabiliseren en de vrede en veiligheid van onze burgers en ons land te bedreigen. Verschillende agressieve daden vonden deze namiddag en avond plaats, aangemoedigd en gepland door de autoriteiten in Belgrado”, klinkt het in de Engelstalige mededeling van Kurti.

De premier, president Vjosa Osmani en verschillende vicepremiers hadden zondag contact met de Amerikaanse en Europese vertegenwoordigers in het land. “Naar aanleiding daarvan belooft de regering van Kosovo om de implementatie van twee beslissingen (....) uit te stellen tot 1 september 2022, vanaf dat op maandag 1 augustus alle barricades verwijderd zijn en de vrijheid van beweging volledig is hersteld op alle wegen in het noorden van Kosovo.”

Europese Unie

De kwestie ligt uiterst gevoelig, omdat zowel Servië als Kosovo op termijn lid willen worden van de Europese Unie. Tegelijk is Servië de belangrijkste bondgenoot van de Russische president Poetin in de Balkan. President Vucic weigert zich met Servië aan te sluiten bij de Europese sancties tegen Rusland.

Een parlementslid van de Servische Progressieve Parij (SNS), de grootste partij van Servië, schreef zondag op Twitter dat het “tijd is voor een denazificatie van de Balkan”, een term die doet denken aan de woorden van Poetin over de oorlog in Oekraïne.

Burgeroorlog

Kosovo vocht zich in 1998 en 1999 in een bloedige burgeroorlog los van Servië en werd in 2008 onafhankelijk. Maar Servië heeft die onafhankelijkheid nooit erkend: het beschouwt Kosovo, vandaag bijna uitsluitend bewoond door Albanezen, nog steeds als de bakermat van de Servische natie en van de Servisch-orthodoxe kerk. De spanningen tussen de buurlanden loopt regelmatig op. In de regio is daarom een NAVO-vredesmissie -KFOR- actief.

KFOR (Kosovo Force Pristina-Kosovo) zegt in een persbericht dat verspreid werd via Twitter bereid te zijn tussen te komen indien nodig. “De algemene situatie in de noordelijke gemeenten van Kosovo is gespannen, de door de NAVO geleide KFOR-missie monitort de situatie van dichtbij en is bereid om tussen te komen indien de stabiliteit in het gedrang komt”, klinkt het. “KFOR zal alle nodige maatregelen nemen om te allen tijde een veilige omgeving te behouden in Kosovo, in de lijn met zijn VN-mandaat.”

Volgens Servisch president Vucic heeft militair leider Milan Mojsilović zondagavond een gesprek gehad met de KFOR-commandant, die ook nog zou spreken met Kosovaars minister Goran Rakic. “We hebben alle internationale vertegenwoordigers gevraagd om al het mogelijke te doen. Het is belangrijk dat de dialoog wordt voortgezet en dat we proberen de zaken vreedzaam op te lossen”, aldus Vucic.