Terwijl de Europese industrie kreunt onder de torenhoge energiefacturen, wil de Amerikaanse regering met de Inflation Reduction Act vanaf januari meer dan 400 miljard dollar aan fiscale voordelen en subsidies toekennen aan Amerikaanse bedrijven die bijdragen aan de omslag naar hernieuwbare energie. Dat dreigt bedrijven in Europa opnieuw met een fors concurrentienadeel op te zadelen. Het risico op delokalisering neemt toe.

“We staan op een punt waar we riskeren te de-industrialiseren in Europa. De impact zou zeer groot zijn, ook voor ons land”, waarschuwt De Croo. De premier klaagt aan dat de lidstaten op dit moment op eigen houtje hun nationale industrie door de woelige tijden proberen te loodsen. “Het is een beetje een wedstrijd van wie de diepste zakken heeft. Dat kan je een tijdje doen, maar op een bepaald moment zit iedereen aan het einde van zijn reserves.”

Als antwoord op de IRA suggereerde Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen al een tijdelijke versoepeling van de Europese staatssteunregels. Daarvoor is De Croo op zijn hoede. “De gemeenschappelijke markt is onze grootste troef en we moeten die vrijwaren”, klonk het. België voelt meer voor haar voorstel om een nieuw fonds voor de groene omslag in stelling te brengen. “Het is in ieder geval zo dat gemeenschappelijke middelen zeer effectief zijn geweest. Vandaag zijn de Europese landen elkaars kersen aan het stelen en zijn de Verenigde Staten achter onze rug alles aan het wegnemen”, aldus de eerste minister.

Ook de Franse president Emmanuel Macron sloeg alarm over de IRA. Volgens hem moet de Europese Unie “veel sneller en sterker” reageren. “Dat veronderstelt dat we onze regels moeten vereenvoudigen, een macro-economisch antwoord moeten hebben en onze hulp op Europees en nationaal niveau op een niveau moeten brengen dat gelijkwaardig is aan wat de Amerikanen doen”, betoogde Macron. Die financiering kan volgens het staatshoofd de vorm van “garanties, leningen, subsidies” aannemen, maar “we mogen geen financiële fragmentatie van Europa toelaten”.

Duitsland, de lidstaat met de diepste zakken, staat traditioneel afkerig tegen gemeenschappelijke Europese schulden. Bondskanselier Olaf Scholz hield zich donderdag bij zijn aankomst in Brussel dan ook op de vlakte. Hij prees dat de Verenigde Staten de transitie inzetten naar “een economie dat klimaatverandering wil stoppen en moderniseren”, maar “dat moet worden gedaan op een manier die de concurrentiekracht behoudt”. Scholz stelde wel een “consensuele oplossing” voor de energieprijzen in het vooruitzicht. Zijn land staat op de rem in de onderhandelingen over een mechanisme dat de prijspieken op de gasmarkten moet aftoppen. Maandag ondernemen de energieministers een nieuwe poging om een akkoord daarover te bereiken.

Het Europese antwoord op de energiecrisis en de Amerikaanse subsidies moest de hoofdmoot van de top worden, maar op de achtergrond doemen nog problemen op. Zo was het eigenlijk de bedoeling dat de lidstaten het voor aanvang van het toptreffen eens zouden raken over een nieuw pakket sancties tegen Rusland. Volgens diplomatieke bronnen is er echter nog steeds discussie over de impact van de sancties op de Russische export van meststoffen en landbouwproducten naar derde landen. Die export moet mogelijk blijven, en onder meer België wil dat duidelijker verankeren in wetgeving. Landen als Polen doen die berichten over geblokkeerde ladingen echter af als Russische propaganda en willen van geen aanpassingen weten.

Verrassend genoeg levert ook de lening van 18 miljard euro aan Oekraïne nog problemen op. Begin deze week leek de deal rond. Hongarije zou zijn veto tegen de lening en de invoering van een minimumbelasting voor multinationals laten varen, nadat de andere lidstaten Boedapest uitzicht hadden geboden op Europees relancegeld en wat minder Europese subsidies voor het land zouden opschorten dan oorspronkelijk was voorgesteld. Maar tot grote verrassing van eenieder hield Polen woensdagavond zijn standpunt over de minimumbelasting opnieuw in beraad, waardoor er nog steeds geen groen licht is voor het hele pakket.