Terwijl Montes werkte als analiste bij de militaire inlichtingendienst Defense Intelligence Agency, spioneerde ze bijna twee decennia lang voor Cuba tijdens en na de Koude Oorlog. Dat bleek na haar arrestatie in 2001. Toen maakten de autoriteiten bekend dat ze operaties van de Amerikaanse inlichtingendiensten in Cuba bijna volledig bekend waren op het eiland. Ze werd toen “een van de meest beschadigende spionnen ooit” genoemd voor de VS.

Na haar arrestatie werd Montes in beschuldiging gesteld voor het doorspelen van de identiteiten van vier Amerikaanse spionnen en enorme aantallen geheime documenten. Ze kreeg een gevangenisstraf van 25 jaar in de VS omdat de rechter oordeelde dat ze “het land als geheel in gevaar had gebracht”.

Geen geldgewin

In tegenstelling tot andere spionnen tijdens de Koude Oorlog lijkt geldgewin niet de voornaamste motivatie van Montes te zijn geweest. Uit uitgebreid onderzoek is gebleken dat zij instemde om voor Cuba te spioneren omdat ze een grote tegenstander was van de manier waarop toenmalig president Ronald Reagan omging met Latijns-Amerika.

Het was een medestudent aan de Johns Hopkins-universiteit die haar in 1984 had benaderd om voor Cuba te werken toen ze daar grote woede etaleerde over de Amerikaanse behandeling van de situatie in Nicaragua. Montes werd voorgesteld aan een Cubaanse agent en tijdens een etentje in New York ging ze ermee akkoord om te spioneren. Na een lange opleiding werd ze een erg belangrijke figuur. Bijna twee decennia lang sprak ze om de paar weken af met Cubaanse agenten in Washington DC om op restaurant informatie door te spelen en geheime documenten stuurde ze op allerlei manieren door naar Cuba. Haar opdrachten kreeg ze via de radio. In september 2001 liep ze tegen de lamp toen een overheidsmedewerker getipt werd over haar spionage.

De gevangenisstraf van 25 jaar zit er nog niet op, maar Montes wordt wel vrijgelaten. Ze zal nog vijf jaar onder toezicht staan en haar internetgebruik zal gemonitord worden. Voor de overheid of buitenlandse diensten zal ze alleen met toestemming kunnen werken.