Wereldwijd wordt steeds vaker medicatie voorgeschreven voor psychologische problemen. Die stoffen komen vervolgens voor een groot deel in het oppervlaktewater terecht via ontlasting of doordat patiënten overschotten in het toilet of de wasbak gieten.

Voor het eerst onderzochten de Universiteit Maastricht, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en andere wetenschappers hoe vaak die middelen voorkomen in het oppervlaktewater in Nederland. Eerder bleek ook hier in Vlaanderen al dat dergelijke stoffen frequent voorkomen in onze waterketen. Vooral hoge concentraties van antidepressiva, angstremmers en een middel tegen epilepsie en bipolaire stoornis kunnen een bedreiging vormen voor het waterleven.

Overmoedige vissen

“Als die stoffen in het leefmilieu terechtkomen, brengen ze hetzelfde effect teweeg bij de vissen als bij mensen”, zegt Dirk Halet van het Vlaams Kenniscentrum voor Water. Kalmeringsmiddelen bleken hen passiever te maken. Angstremmers boosten daarentegen hun zelfvertrouwen, waardoor ze agressiever en roekelozer worden.

Maar te kalme of overmoedige vissen zullen gemakkelijker ten prooi vallen aan roofvissen. “Als je als klein visje niet meer angstig bent, heb je ook geen vluchtreflex meer”, vertelt Halet. Te hoge concentraties van psychofarmaca beïnvloeden dus de voedselketens onder water. “En het heeft ook een nefaste impact op de biodiversiteit.”

Nieuwe technologieën

De belangrijkste vervuilers zijn mensen thuis en niet zozeer ziekenhuizen. De Nederlandse onderzoekers roepen alvast op te stoppen met niet-gebruikte of vervallen medicijnen door de wasbak of het toilet weg te spoelen. Ook artsen zouden meer rekening moeten houden met de milieu-impact van wat ze voorschrijven.

Dat zijn ook twee aspecten van de recent ontwikkelde Green Deal Duurzame Zorg in Vlaanderen. “Er wordt daarnaast onder meer ook aangestuurd op nieuwe technologieën om waterzuiveringsinstallaties te verbeteren. We kijken naar alle schakels in de keten en wat zij kunnen doen.” De deal wordt op 15 maart gelanceerd.