Antwerpse Zoo zoekt jonge wetenschappers met briljante ideeën

Onderzoekers Philippe Helsen (met verrekijker) en Jonas Verspeek blijven verwonderd naar de natuur kijken. — © Foto Jan Van der Perre

Wist je dat oorverwarmers, trampolines en het brailleschrift door kinderen zijn uitgevonden? Veel kinderen zijn wetenschappers pur sang, alleen weten ze het vaak niet en daar wil de wetenschapscel van de Antwerpse Zoo verandering in brengen. Ze gaan op zoek naar onderzoeksprojecten van kinderen tussen 8 en 14 jaar. Die kunnen naast de titel van Zoo Science Jongste Wetenschapper, ook een vipdag bij het wetenschapsteam winnen.

Bieke Lathouwers

“Wij zijn op zoek naar jonge mensen die barsten van de nieuwsgierigheid en die echt willen weten hoe de wereld in elkaar zit”, verduidelijken onderzoekers Philippe Helsen en Jonas Verspeek. “De vragen die zij stellen rond dieren en hun leefgebied, zijn perfecte wetenschapsvragen en we dagen hen uit om zelf op onderzoek te gaan.”

Als papa’s van jonge kinderen weten Philippe en Jonas als geen ander dat kinderen met de meest fantastische vragen op de proppen komen. “Ze stellen vanuit hun naïviteit en hun complexloos denken de meest intrigerende vragen en dat willen we stimuleren”, zegt Philippe Helsen, onderzoeker bij het CRC, Centre for Research and Conservation van Zoo Antwerpen en Plankendael. Hij is vooral bezig met genetica (wie is familie van wie en van hoe ver …) van dieren. “Ik denk dat iedereen van nature geïnteresseerd is in biologie en de natuur, maar dat die interesse te vaak wordt overschaduwd door de vele prikkels die we continu binnenkrijgen. Omdat we jachtig leven en volwassenen vaak geen tijd hebben om bij elke vraag stil te staan of om telkens mee te gaan kijken naar dat diertje daar en die plas ginder. Dat is begrijpelijk, maar wij hopen met deze wedstrijd kinderen weer naar buiten te krijgen en hen te motiveren om zelf op onderzoek uit te gaan en met ideeën te komen.”

Philippe Helsen aan de slag in het laboratorium. — © ZOO Science/Jonas Verhulst

Op zoek naar dieren en hun leefomgeving. In de tuin, in het stadspark, op je balkon of in een van de dierentuinen. Door hun gedrag en hun omgeving te observeren, komen er vanzelf vragen en onderwerpen naar boven en dan zijn ze vertrokken. “We laten kinderen zo een vraag formuleren en een manier bedenken om dat te onderzoeken. Dan zit hun project op de rails. Hoe ze precies te werk gaan, kunnen ze bespreken met andere kinderen, hun (groot)ouders of hun leerkracht. Die mogen helpen bij het uitstippelen van de juiste methode om zo’n kleinschalig – of wie weet heel erg groot – onderzoek op poten te zetten. De jonge wetenschappers sturen dan hun vraag, methodiek en bevindingen naar ons in de vorm van een filmpje (1 minuut), één pagina of één beeld”, vertelt Jonas Verspeek, een onderzoeker die vooral het gedrag van de bonobo’s bestudeert. “Alleen al van de vragen die de kinderen stellen, word ik vrolijk, dus ik kijk er echt naar uit om hun onderzoeksprojecten binnen te krijgen.”

Slimste aap ter wereld

En dat onderzoeksvragen alle kanten uit kunnen gaan, bewijst het wetenschapsteam elke dag opnieuw. Zij hebben al tientallen onderzoeken uitgevoerd, bijvoorbeeld over welke apensoort de slimste is. Enkele jaren geleden hebben onderzoekers zes puzzels gemaakt die ze zowel aan de bonobo’s in Mechelen als aan de chimpansees in Antwerpen gaven. Na zes spelletjes haalden de bonobo’s het met 4-2 en bleek dat bonobo Djanoa de slimste aap van allemaal was.

Jonas en Philippe kijken er al naar uit om de inzendingen van jonge wetenschappers in spe te ontdekken. — © Jan Van der Perre

“Ook bij de monniksgieren hebben we zo’n onderzoek lopen. We merkten daar dat de koppels in dierentuinen minder jongen kregen dan koppels in het wild. Hoe dat kwam, wisten we eerst niet, maar dan kwamen we op het idee dat vogels die zelf hun partner mogen kiezen, wel eens voor meer jongen zouden kunnen zorgen. De vraag rees dus of ze wel zomaar akkoord waren met de man of vrouw die we voor hen hadden uitgezocht. Sindsdien hebben we een grote volière gemaakt waar alle jonge vrijgezelle monniksgieren wonen. Eens we merken dat er een koppeltje gevormd wordt, geven we dat een apart verblijf”, legt Philippe uit. “Wij dachten daarnaast dat monniksgieren monogame dieren waren en dus eens gekozen voor altijd bij dezelfde partner wilden blijven. Maar ook van die theorie zijn we nu niet meer zeker. Of dat klopt of niet, proberen we nu weer op een andere manier uit te zoeken door te kijken naar koppels in het wild.”

Jonas bestudeert, hier samen met collega Daan, het gedrag van de bonobo’s. — © ZOO Planckendael/Jonas Verhulst

Om een succesvol wetenschapper te zijn, moet je dus nieuwsgierig, enthousiast, geduldig en kritisch zijn. “En fier om al je ontdekkingen te delen, te filmen en door te vertellen”, besluit Jonas.

Elke vraag is waardevol

Nu is het aan de kinderen om kritisch naar de natuur te kijken en op onderzoek uit te gaan. Dat kan over alles gaan. “We willen eigenlijk geen voorbeeldjes geven, want dan is het moeilijker om zelf iets totaal anders te verzinnen. Er is geen enkel slecht onderwerp, elke vraag is waardevol en laat je vooral niet afschrikken door het idee ‘dat zal al wel eens gedaan zijn’. Nieuwe inzichten zijn altijd welkom”, lacht Jonas.

Wie niet weet hoe je een wetenschappelijk onderzoek moet beginnen, kan dit schema een grote hulp zijn. — © ZOO Science

“Als kinderen inspiratie zoeken, kunnen ze altijd eens kijken naar Onze natuur of lezen in boeken over dieren en de natuur zoals Op safari in eigen land”, vult Philippe aan. “En let op, ook kinderen die op vijf hoog wonen, kunnen meedoen. Hoe zij vanop hun balkon naar de wereld kijken, zorgt voor een heel ander perspectief.”

“Inschrijven kan tot 1 mei. Er zijn drie winnaars, voor elke leeftijdscategorie (8-10, 10-12, 12-14 jaar) eentje, en die mogen elk een dag mee achter de schermen met een onderzoeker. Bovendien mogen de winnaars hun klas meenemen voor een wetenschappelijke viptour door de dierentuin”, beloven de vorsers.

En wie weet kom jij wel met zo’n topidee op de proppen dat de wetenschappers er samen met jou graag verder mee aan de slag gaan. Ambitieus zijn, mag!

www.zooscience.be/jongstewetenschapper

Op geweldige ideeën staat geen leeftijd

Dat kinderen in staat zijn om de meest briljante dingen uit te vinden, is al meermaals gebleken. Het bewijs is dit lijstje met uitvindingen waarvan je nooit zou denken dat ze door een kind zijn bedacht.

1) Plasticvanger op zee, door Boyan Slat (16)

Toen hij 16 jaar was, in 2010, ging de Nederlandse Boyan vissen in Griekenland. Hij zag meer plastic zakjes drijven dan vissen en dat maakte indruk op de scholier. Hij had meteen een onderwerp voor een schoolopdracht: hoe maak ik de oceaan plasticvrij. Hij bedacht een kilometerslange drijvende arm waarmee hij plastic uit de zee wil vissen. In 2018 is de eerste plasticvanger de oceaan opgegaan.

2) Trampoline, door George P. Nissen (16)

George was zelf een gymnast toen hij bij het circus zag hoe trapeze-artiesten hun vangnetten gebruikten als elastisch bed om extra trucjes te doen. Hij was 16 en begon in de garage van zijn ouders prototypes te maken, op zijn 20ste had hij zijn eerste trampoline klaar. Een gepatenteerde uitvinding uit 1934.

3) Elektrische televisie, door Philo Taylor Farnsworth (15)

Philo werd in 1906 geboren en was gefascineerd door mechanische apparaten die door elektriciteit werden aangedreven. Als tiener automatiseerde hij een wasmachine en als 15-jarige bouwde hij een systeem om beelden te verzenden over afstanden door twee systemen te combineren. Het duurde nog enkele jaren eer het eerste model klaar was, maar hij wordt wel als grondlegger van de tv beschouwd.

4) IJslolly, door Frank Epperson (11)

De 11-jarige Frank uit San Francisco ontdekte in 1905 dat het restje limonade dat hij buiten vergeten was, best nog lekker was nadat het een nachtje in de vrieskou had gestaan. Dat het rond een roerstokje zat, maakte het nog leuker. Als volwassene commercialiseerde hij het idee als Epsicle.

5) Oorverwarmers, door Chester Greenwood (15)

In 1873 was de 15-jarige Chester het beu om tijdens het schaatsen altijd koude oren te hebben. Hij nam twee ronde schijven, liet zijn oma er wol rond naaien en bond de twee schijven met een ijzeren band om zijn hoofd.

6) Brailleschrift, door Louis Braille (15)

Louis verloor in 1812, toen hij 3 jaar was, zijn zicht en vond het niet leuk dat er voor slechtzienden amper tot geen boeken waren, omdat zo’n reliëfboeken heel duur en onhandig waren. Daarom bedacht hij zelf een alfabet met zes stipjes. Zo konden de boeken veel compacter en dus goedkoper geproduceerd worden. Hij was 15 toen hij deze uitvinding deed. (bl)

Mis niets van het nieuws
uit Jouw gemeente
't Begint in onze app >
Aangeboden door onze partners

Lees ook

Hoofdpunten

Sportnieuws uit Jouw gemeente