Medewerkers van de Amerikaanse ambassade in de Cubaanse hoofdstad Havana waren in 2016 de eersten die klaagden over symptomen zoals migraine, misselijkheid, geheugenproblemen, hersenletsels, duizeligheid, gehoorverlies of vreemde auditieve waarnemingen. Sindsdien heeft de Amerikaanse overheid al melding gekregen van 1.500 gevallen bij overheidsdiensten.

Zeven inlichtingenagentschappen voerden meer dan twee jaar lang onderzoek in ruim negentig landen in een poging de oorzaak van het Havana-syndroom te achterhalen. In de VS zelf opende de FBI een strafrechtelijk onderzoek. Zelfs de mogelijkheid dat buitenaardse wezens verantwoordelijk waren, werd overwogen maar uitgesloten. Velen gingen ervan uit dat een vijandige buitenlandse mogendheid met een onbekend geheim wapen op basis van microgolven achter de klachten zou zitten.

Intussen hebben vijf van de zeven inlichtingenagentschappen geconcludeerd dat het “zeer onwaarschijnlijk is dat een buitenlandse tegenstander verantwoordelijk is”, omdat de beschikbare inlichtingen “consequent tegen de betrokkenheid van tegenstanders van de VS wijst”, klinkt het in een persbriefing. Eén agentschap oordeelde dat een buitenlandse oorzaak “onwaarschijnlijk” was, terwijl één een conclusie weigerde te formuleren. De onderzoekers vonden “geen geloofwaardig bewijs” dat een Amerikaanse vijand “een wapen of verzamelapparaat” bezit, waaronder een zender van elektromagnetische energiestoten, die de symptomen zouden kunnen veroorzaken.

“De inlichtingenagentschappen schatten in dat de symptomen gemeld door Amerikaans personeel waarschijnlijk het gevolg waren van factoren waarbij geen buitenlandse tegenstander betrokken was, zoals reeds bestaande aandoeningen, conventionele ziekten en omgevingsfactoren”, zo luidde de conclusie van de evaluatie. Die overtuiging werd versterkt door bevindingen dat “medische, milieu- en sociale factoren veel symptomen kunnen verklaren”, volgens het rapport.

Honderden inlichtingenfunctionarissen waren bij het onderzoek betrokken, waarvoor ondervragingen gebeurden, speciale sensoren werden ontwikkeld, 3D-modellen van de locaties werden gemaakt, personen in de buurt werden geïdentificeerd, kentekens werden getraceerd, en personen zoals wapenhandelaars over de hele wereld werden gevolgd via hun elektronische apparaten.

Verwarring bij vijanden

Onder meer mogelijke Russische betrokkenheid werd onderzocht, maar “we kunnen geen buitenlandse tegenstander aan een incident koppelen”, verklaarde een functionaris aan reporters. Gevraagd hoe besloten werd dat buitenlandse betrokkenheid onwaarschijnlijk was, klonk het dat de inlichtingendiensten “verwarring” over de kwestie hadden ontdekt bij buitenlandse vijanden. “Velen van hen denken dat dit een Amerikaans complot is.” Volgens de inlichtingenfunctionaris konden de diensten kennisnemen van het “binnenshuis denken” van sommige tegenstanders.

De directeur van de CIA, William Burns, benadrukte dat de bevindingen “de ervaringen en echte gezondheidsproblemen” niet in vraag stellen die “overheidspersoneel en hun familieleden, waaronder ook onze eigen CIA-agenten, gerapporteerd hebben terwijl ze hun land dienen”.

De incidenten zullen nog nader onderzocht worden, en een evaluatie door het Pentagon is ook nog aan de gang. “We zullen alert blijven voor gezondheids- en welzijnsrisico’s”, aldus de CIA-directeur, die zei te zullen verzekeren dat de agenten “de zorg, het medeleven en respect krijgen die ze verdienen”. Ook het Witte Huis en Buitenlandse Zaken zeiden dat medische zorg en steun bieden aan personeel dat symptomen meldt een topprioriteit zou blijven.