“Veel instellingen laten voorbeeldig zien dat ze warm tegemoetkomen aan het recht op euthanasie”, klinkt het bij LEIF, een initiatief van verenigingen die streven naar een waardig levenseinde. “En toch is de vaststelling dat het soms misloopt.” Zowel ziekenhuizen, woonzorgcentra als familieleden zouden af en toe vertragingsmanoeuvres inzetten om het hele proces op zijn minst uit te stellen. 

“De afgelopen jaren worden wij als arts nog steeds geconfronteerd met problematische situaties wanneer mensen vragen om euthanasie”, zegt dokter Gerlinde Wijnen. “Wij waren dat beu en hebben daarom beslist een symposium te organiseren en dit probleem naar buiten te brengen.” 

Volgens LEIF botsen patiënten nog steeds op heel wat hindernissen. Instellingen zouden de euthanasievraag naast zich neer leggen of de uitvoering ervan willen verplaatsen. “Rusthuisartsen negeren in sommige gevallen de vraag gewoonweg”, stelt LEIF. “De regelgeving wordt niet zorgvuldig genoeg of correct uitgevoerd.” 

Grotendeels goed

Tegelijk nuanceren de artsen achter het symposium de problematiek. “Op de meeste plaatsen verloopt het wel goed”, zegt Wijnen. “We hebben reeds heel wat mijlpalen gezien, maar hier en daar blijft het wel verkeerd gaan.” Het symposium, bedoeld voor woonzorgcentradirecteurs, ziekenhuisdirecteurs, artsen en verplegers, dient vooral om een ruimer draagvlak te creëren zodat de uitvoering wettelijk verloopt.

De redenen die woonzorgcentra en ziekenhuizen aangeven om euthanasie tegen te houden, lopen uiteen. Het kan dat de wilsbekwaamheid van een persoon in vraag wordt gesteld, of dat er geloofsovertuigingen meespelen bij katholieke instellingen, al lijkt geloof niet zo’n groot struikelblok te zijn. 

“De wet zegt duidelijk dat een zorginstelling euthanasie niet kan weigeren”, vertelt Wijnen. “En toch tracht men bewoners documenten te laten ondertekenen om euthanasie niet uit te voeren, wat onwettig is. De autonomie van de patiënt komt op de eerste plaats.” 

Interne commissie

Daarnaast zijn er instellingen die het proces ‘on hold’ zetten door een interne commissie te laten oordelen over de aanvraag, waardoor het in sommige gevallen “te laat is”. Er zijn volgens experten ook enkele directeurs die pertinent neen zeggen, “tevens onwettig”, aldus Wijnen. “En er zijn drogredenen, zoals het feit dat euthanasie niet zou passen binnen de filosofie van een instelling of dat de verpleging het niet zou kunnen uitvoeren.”

Of er financiële motieven meespelen, “wordt uiteraard nooit zo uitgesproken”, aldus nog dokter Wijnen. Sommige zorginstellingen vrezen wel voor een soort ‘spill-over’ effect, waarbij een daad van euthanasie andere patiënten op “verkeerde ideeën” zou brengen. Maar dat is quatsch, zegt Wijnen tussen de regels. “Een directrice zei ooit: ‘als iedereen hier zo begint, heb ik straks geen bewoners meer’.” 

Concrete cijfers van het probleem zijn er niet. “Wij hebben buiten Antwerpen weinig zicht op de situatie in rest van het land”, besluit Wijnen. “Net daarom willen we op het symposium ervaringen uitwisselen.” 

Voorlopig zijn er bijna driehonderd inschrijvingen voor het symposium ‘Wiens leven is het eigenlijk?’. De bijeenkomst van mensen uit de sector wil vooral een stand van zaken opmaken, de regelgeving helder presenteren en een debat voeren over een waardig levenseinde binnen de zorginstelling.