Kipfilet: 1 kopen, 2 gratis. Of koffiekoeken: 3 halen, slechts 1 betalen. “Onder impuls van de grote supermarktketens is een race to the bottom bezig. En die kan niet blijven duren, gelet op de vele consequenties ervan”, zegt CD&V-Kamerlid Leen Dierick.

Zij heeft nu een wetsvoorstel klaar dat “buitensporige prijspromoties voor verse voeding” – onder meer fruit, groeten en vlees – verbiedt. Concreet zullen 1+1 gratis, 1+2 gratis of nog straffere promoties niet meer toegelaten zijn. “Wat nog wel kan, is een derde product gratis aanbieden, denk aan een actie 2+1 gratis.”

Het wetsvoorstel wordt gesteund door zowel landbouworganisaties als zelfstandigenorganisatie Unizo, die het in deze voor de lokale bakkers, slagers en kleine supermarkten opneemt.

Weinig respect

“De stuntpromoties op verse voeding getuigen niet alleen van weinig respect voor het werk van onze boeren”, aldus Dierick. “Het leidt ook tot steeds kleinere marges voor landbouwers, waardoor ze amper nog financiële ruimte hebben om te investeren in bijvoorbeeld ecologische en diervriendelijke productie, waar de consument toch ook om vraagt.”

Dierick baseert zich voor haar wetsvoorstel op Franse regelgeving, die sinds 2019 geen promoties op voedingsproducten genre 1+1 gratis meer toelaat. “Maar ook in Nederland wil een meerderheid in het parlement om dezelfde redenen stuntprijzen voor voeding verbieden.”

Volgens Luc Ardies van Unizo-afdeling Buurtsuper.be – dat kleine supermarkten en speciaalzaken vertegenwoordigt – misbruiken grote supermarktketens die “onredelijke prijspromoties om de concurrentie in hun buurt te elimineren”.

“Kleinere supermarkten en speciaalzaken kunnen nooit op tegen dergelijke agressieve promoties, zien hun winstmarges erdoor als sneeuw voor de zon verdwijnen. En ook voor die zelfstandigen geldt dat door een gebrek aan voldoende marge er amper of geen budget overblijft om bijvoorbeeld hun ecologische voetafdruk te verkleinen, door te investeren in zonnepanelen of in energiezuinige koelinstallaties.”

Goedkopere ingrediënten

Maar of ook de consument staat te springen voor een beperking op prijspromoties? Ardies vindt dat ook de consument een streep in het zand moet trekken. “De consument wil – terecht – niet alleen een goede prijs, maar toch ook kwaliteit en een divers aanbod. Dat kan niet als supermarkten de verschillende voedingsfabrikanten systematisch dwingen om nog goedkoper te werken. Dan rest er voor bijvoorbeeld de landbouwer of de bakker op den duur niks anders dan bijvoorbeeld op goedkopere, minder kwalitatieve grondstoffen over te schakelen. Met de klant als dupe.”

Ook Dierick hoopt dat de consument begrijpt dat “die er allerminst baat bij heeft, wanneer er door aanhoudende stuntpromoties straks nog maar een beperkt aantal supermarkten overblijft. Zwakke concurrentie zorgt immers voor marktverschraling en dus uiteindelijk voor minder keuze voor de consument”.

Winkelen over de grens

Handelsfederatie Comeos, dat de supermarktketens vertegenwoordigt, reageert echter scherp op het CD&V-wetsvoorstel. “Het verbieden of beperken van promoties zal de winkelkar van de consument nog duurder maken dan die vandaag al is”, waarschuwt directeur duurzaamheid Nathalie De Greve.

Zij bestrijdt ook het idee dat het telkens de landbouwer of producent is die enkel en alleen voor het kostenplaatje van zo’n straffe promotie opdraait. “Soms neemt de retailer de kosten van zo’n promotieactie op zich.” Nog volgens De Greve worden zulke promotieacties ook aangewend om voedselverspilling te voorkomen, “bijvoorbeeld wanneer er een erg goede oogst plaatsvindt. Dan kan een promotie mensen stimuleren om meer van dat product af te nemen, waardoor er minder weggegooid moet worden”. Een promotiebeperking zou volgens Comeos Belgische consumenten ook nog meer aanzetten om net over de grens in Nederland inkopen te gaan doen.

Iets wat volgens Luc Ardies van Buurtsuper.be niet klopt: “Gelet op de agressieve prijzenpolitiek van Albert Heijn in ons land om marktaandeel te veroveren op andere supermarkten, zijn de prijzen in een Nederlandse Albert Heijn voor heel wat producten nu hoger dan bij ons.”