De Belgische delegatie landde dan wel woensdagavond in Pretoria, de officiële verwelkoming van koning Filip, koningin Mathilde en de meegereisde ministers door president Cyril Ramaphosa en minister van Sociale Ontwikkeling Lindiwe Zulu – met Brabançonne, kanonschoten en een inspectie van de troepen – vond pas donderdagvoormiddag plaats om 11 uur lokale tijd (10 uur Belgische tijd). Dat was een uur later dan aanvankelijk gepland.

Reden voor het verwijl is beroering in het Zuid-Afrikaanse parlement. Daar werd voorzitter Nosiviwe Mapisa-Nqakula van de regeringspartij ANC woensdag onderworpen aan een vertrouwensstemming, die ze met een ruime meerderheid overleefde. De stemming kwam er na een motie van de linkse oppositiepartij EFF, die maandag in verscheidene steden al marsen had georganiseerd om het aftreden van Ramaphosa te eisen uit onvrede met het economische beleid. In de aanloop naar het protest vonden tientallen arrestaties plaats.

Geen verklaringen

Als gevolg van de stemming in Kaapstad, waar het parlement gevestigd is, lukte het sommige ministers niet om op tijd weer in Pretoria, de bestuurlijke hoofdstad, te raken. De ceremonie aan het Uniegebouw ging daardoor donderdag niet alleen een uur later van start, verklaringen van beide staatshoofden verdwenen van de agenda.

Zij zouden na een persoonlijk gesprek tussen Ramaphosa en het vorstenpaar normaal gezien ook de pers kort toespreken. Koning Filip zou daarbij waarschijnlijk zijn ontmoetingen met Nelson Mandela hebben aangehaald: de vorst heeft een grote bewondering voor de antiapartheidsstrijder en eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Tot slot krompen de Zuid-Afrikaanse autoriteiten ook het staatsbanket van donderdagavond in, met fors minder genodigden. Dat vindt plaats in de residentie van Ramaphosa.

Lof

Zowel Ramaphosa als koning Filip nam wel het woord bij de ontmoeting tussen de meegereisde Belgische ministers en de Zuid-Afrikaanse regeringsleden. Het Zuid-Afrikaanse staatshoofd verwees daarbij naar het onderhoud dat ze in 2018 hadden in Brussel en het feit dat de koning in een kerstboodschap in 2013 Nelson Mandela had geciteerd. Ramaphosa prees de Belgische inspanningen om tijdens de coronapandemie ook vaccins te leveren aan landen zonder, en uitte zijn wens om de economische banden met België verder te verdiepen. Hij verwees zonder het expliciet te verwoorden ook kort naar het koloniale verleden, door te zeggen dat beide landen een gelijkaardige geschiedenis te verwerken hebben.

Koning Filip benadrukte dat België Zuid-Afrika als een belangrijke partner beschouwt en dat beide landen nauwer kunnen samenwerken op vlak van de klimaatverandering, de energietransitie en op economisch gebied. Hij verwees naar de grote delegatie aan bedrijven die samen met het koningspaar afreisde naar Zuid-Afrika. Filip bracht ook hulde aan Mandela. Hij vertelde hoe ontroerd hij was toen hij in 1994 als kroonprins de inauguratie van het in 2013 overleden voormalige staatshoofd bijwoonde.

Langs Belgische zijde namen buitenlandminister Hadja Lahbib, ministers-presidenten Elio Di Rupo (Wallonië) en Rudi Vervoort (Brussel), en Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele deel aan de ontmoeting. Langs Zuid-Afrikaanse kant onder anderen minister van Buitenlandse Zaken Naledi Pandor.

Rond 13 uur trok de Belgische delegatie vervolgens naar het Vrijheidspark. In het park van 52 hectare dat in het teken staat van verzoening, legde koning Filip een krans neer aan de eeuwige vlam bij het herdenkingsmonument ter ere van alle Zuid-Afrikanen die het leven gaven bij de strijd tegen apartheid en in oorlogen. Dat gebeurde na het blazen van de Last Post.