Vooraleer een geneesmiddel in ons land terugbetaald kan worden moet het sinds 2001 voor de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen passeren. De CTG adviseert de minister van Sociale Zaken na een procedure die voor innovatieve medicatie zelfs 180 dagen of langer kan duren. Dat proces botst stilaan op zijn limieten: minister Vandenbroucke moest in 2021 over meer dan 800 dossiers beslissen, in 2022 waren het er ook ruim 600.

Mucomedicijnen Kaftrio, Orkambi en Symkevi en Zolgensma, tegen de zeldzame spierziekte SMA, zijn gekende voorbeelden. Dat soort van innovatieve geneesmiddelen moet sneller betaalbaar op de markt komen, vindt Vandenbroucke.

De minister gaf het RIZIV in 2021 de opdracht om de terugbetalingsprocedure te herbekijken. Dat heeft nu tot 52 concrete voorstellen geleid, die Vandenbroucke vandaag/maandag voorlegt aan de coalitiepartners. Hij stelde ze ook voor aan de pers.

Inperking terugbetaling

Eén van de meest opvallende voorstellen is de inperking van de duur van een contract voor terugbetaling tot twee keer drie jaar, slechts in uitzonderlijke gevallen te verlengen met nog eens drie jaar. Vandaag staat daar geen beperking op. Bij het aflopen van een octrooi of andere vorm van bescherming zouden andere fabrikanten bovendien op de hoogte worden gebracht zodat ze zelf een terugbetalingsaanvraag voor een generiek of biosimilair geneesmiddel kunnen voorbereiden.

Om beloftevolle nieuwe therapieën sneller bij patiënten te krijgen wil Vandenbroucke een ‘early access’-systeem uitwerken. Dat zou betekenen dat fabrikanten nog voor het Europees Geneesmiddelenagentschap EMA een vergunning heeft afgeleverd een soort forfaitaire financiering krijgen. Dat geldt wel enkel voor geneesmiddelen waarvan klinische studies een potentieel aantonen voor de behandeling van ernstige of levensbedreigende aandoeningen waarvoor er geen alternatief beschikbaar is. Een gelijkaardige procedure bestaat al, maar werd nog maar drie keer gebruikt wegens administratief en financieel niet aantrekkelijk genoeg.

Parallel zou een ‘fast access’-procedure worden ontwikkeld die de procedure voor terugbetaling voor innovatieve geneesmiddelen - nu 180 dagen - inkort met twee maanden door fabrikanten toe te laten een aanvraag in te dienen van zodra het EMA een vergunning heeft verleend. Voor gewone terugbetalingsprocedures komt er een onderscheid tussen geneesmiddelen met of zonder meerwaarde. Voor die laatste categorie, medicijnen waarvoor er een alternatief bestaat, zou de procedure worden versneld, zodat de experten binnen het CTG zich meer kunnen focussen op de dossiers mét meerwaarde.

Meer transparantie

Meer transparantie is een ander voornemen. De contracten met fabrikanten over innovatieve geneesmiddelen omvatten geheime clausules, die toelaten om kortingen te onderhandelen. Die clausules blijven in het voorstel van het RIZIV geheim, maar de publieke gedeeltes van contracten zouden wel online worden gezet, met inzicht in de gebruikte compensatiemechanismen zonder concrete bedragen of procenten te noemen. Het RIZIV wil ook een platform op poten zetten dat de expertise over geneesmiddelen bundelt, hun werkzaamheid monitort en de overheid en het CTG adviseert. De patiëntenkoepels zouden dan weer een zitje krijgen in het CTG. Het achterpoortje waardoor een minister alsnog kan ingaan tegen het advies van het CTG zou tot slot worden gesloten.

Een en ander hangt ook samen met de overconsumptie van bepaalde geneesmiddelen in ons land. De huidige sturingsmechanismen - een bijdrage van de industrie als een terugbetalingsbudget wordt overschreden - volstaan niet, en dus moeten daarvoor nieuwe instrumenten worden ontwikkeld, zei adjunct-administrateur-generaal bij het RIZIV Pedro Facon maandag. Volgens Vandenbroucke kan de opdeling van het budget in verschillende delen “een rol spelen in het bewaken van de juiste volumepolitiek”.

De legislatuur is al ver heen, maar de minister wil nog “een aantal stenen verleggen” voor de verkiezingen volgend voorjaar. Facon noemde het belangrijk “om niet alleen een aantal kleine cosmetische wijzingen door te voeren”.