Het was een prioriteit van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan het begin van haar mandaat in 2019. Ze beloofde binnen de 100 dagen een voorstel neer te leggen om de genderloonkloof aan te pakken en slachtoffers van loondiscriminatie recht op compensatie te geven. Haar voorstel kwam er, werd in december 2022 goedgekeurd door onderhandelaars van de lidstaten en het Europees Parlement en is nu door de parlementsleden formeel bekrachtigd.

De richtlijn houdt in dat bedrijven vanaf 100 werknemers openheid moeten geven over het individuele en gemiddelde beloningsniveau op hun vloer, uitgesplitst naar geslacht en naar collega’s die gelijkaardig werk verrichten. Om te verhinderen dat individuele werknemers met een vraag om transparantie negatief in de kijker gaan lopen, kan zo’n vraag ook gebeuren via de vakbonden. Ook bij sollicitaties moet loontransparantie geboden worden.

De maatregel is in de eerste plaats bedoeld om de nog steeds bestaande loonkloof tussen mannen en vrouwen aan te pakken. Gelijk loon voor gelijk werk is in het Europees verdrag vastgelegd, maar anno 2023 verdienen vrouwen in de Europese Unie nog steeds gemiddeld 13 procent minder dan mannen voor hetzelfde werk. In landen als Litouwen en Estland loopt dat verschil op tot meer dan 20 procent. Door de loonkloof genieten vrouwen ook minder pensioen.

“Door ons voorstel krijgen vrouwen in bedrijven onmiddellijk inzicht op de lonen in hun bedrijf”, reageert Europees Parlementslid Sara Matthieu (Groen). “Wij wilden de lat leggen bij bedrijven vanaf 50 personen, dat heeft het niet helaas gehaald. Europa telt nochtans ontzettend veel kleine en middelgrote bedrijven. Toch is dit een belangrijke stap voor meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen en een maatregel die armoede bij alleenstaande vrouwen zal doen afnemen.”

Kathleen Van Brempt (Vooruit) is tevreden dat bij discussies over verloningen de bewijslast verschuift van de werknemers naar de werkgevers. “Als er een vermoeden is van loondiscriminatie zullen zij moeten aantonen dat dat niet het geval is”, zegt ze. Bovendien zullen werknemers die schade hebben ondervonden het recht hebben om compensatie te eisen.

Als er een in een bedrijf een loonkloof van minstens 5 procent blijkt te bestaan die de werkgever niet kan verdedigen aan de hand van objectieve en genderneutrale criteria, zal hij de kloof moeten wegwerken. Wanneer bedrijven de regels moedwillig blijven overtreden, zullen de EU-lidstaten op nationaal niveau boetes of andere sancties kunnen opleggen.

De nieuwe richtlijn werd goedgekeurd door 427 Europarlementsleden. 79 stemden tegen, 76 onthielden zich. N-VA-parlementsleden Geert Bourgeois en Assita Kanko voegden zich bij de onthouders, Vlaams Belang stemde tegen.

Terwijl Bourgeois de “buitensporig veel extra administratieve lasten” voor bedrijven op de korrel neemt, vindt Kanko dat loonverschillen niet automatisch aan genderdiscriminatie mogen worden gelinkt. “Natuurlijk moet de loonkloof zo snel mogelijk worden gedicht, maar we mogen niet over het hoofd zien dat er veel verschillende factoren meespelen bij discriminatie op de werkvloer, zoals de onevenwichtige verdeling van huishoudelijke en zorgtaken en ook onvoldoende kinderopvang”, zegt ze. “Die maatschappelijke oorzaken moeten we ook blootleggen en aanpakken als samenleving.”

In het toepassingsgebied van de nieuwe regels zijn voor het eerst ook de rechten van non-binaire personen en intersectionele discriminatie (waarbij vormen van discriminatie op verschillende gronden op elkaar inwerken en elkaar versterken) opgenomen. Ook zal worden verplicht dat vacatures en functiebenamingen genderneutraal zijn en dat aanwervingsprocedures op een niet-discriminerende manier moeten verlopen.