De dag begint vroeg op Mardi Gras in Binche. Het is amper kwart na vier uur 's ochtends als in de kasseistraatjes van het oude stadscentrum hier en daar een lichtje aanfloept. In een voorkamer spreidt een vrouw voorzichtig een Gilles-pak uit op de fauteuil. Het grijze linnen hemd en de broek zijn gegarneerd met leeuwen, kroontjes, sterretje en lintjes, een symfonie in zwart, geel en rood. De mouwen en de broekspijpen zijn rijkelijk afgebiesd met witte kant.

Een vader helpt zijn zoon om een pak stro op zijn buik te binden. Ook op de rug komt stro, een soort bochel die teruggaat op een duister ritueel verleden. Met zijn toegenomen volume schenkt de jongeman een kopje koffie uit de thermos die de moeder op tafel heeft gezet. Hij veegt zijn mond af en trekt voorzichtig het kleurrijke pak aan. Om zijn middel zit een gordel met kegelvormige klokjes en op zijn borst hangt een ronde bel te klingelen. Boven de brede witte kantkraag met gouden tressen wordt een even smetteloos sjaaltje geknoopt. Dan bindt de vader het masker voor met een soort witte hoofddoek. Een symmetrisch, wat nerveus gezicht, roze en blozend, met een groene bril en een fijne opgekrulde snor.

Nu komt de vrouw klompen aandragen waar ze een toefje kant heeft op aangebracht. Op de tafel ligt een busseltje samengebonden wilgentakken, de zogenaamde

ramon

, een vast attribuut van de ochtendlijke Gille. Als de jongeman houterig maar plechtig naar buiten schuifelt, weerklinkt hier en daar in de straten al wat geklingel en zacht tromgeroffel. Wat verder in de straat klopt de Gilles zachtjes op een deur. Een trommelaar komt opendoen. Achter hem in de gang steekt een andere Gille met een identiek masker het hoofd om de hoek. 'Kom nog even binnen, ik ben bijna klaar', klinkt het. Als ze weer samen op de stoep staan, is het nog veel te vroeg om al naar het station te gaan. Eerst gaat de

ramassage

verder: de vroege Gilles, trommelaars en verwanten gaan bij bevriende Gilles aankloppen, die zich bij het aangroeiende gezelschap voegen.

Tegen het ochtendgloren lijkt Binche een stad in handen van de Gilles die klepperend en klingelend op hun blokken over de straatstenen schuifelen, begeleid door een bezwerend geroffel dat niet meer zal ophouden. In een paar cafés zit al volk en hier en daar wordt champagne gedronken. Om halfacht staan bijna duizend identieke Gilles met hun gevolg aan het station verzameld, allen oorspronkelijke, mannelijke Binchois die trots zijn zich vandaag weer eens in dit eerbiedwaardige pak te mogen hijsen en te mogen schuilgaan achter het wassen masker. Op andere dagen is het taboe om zich buiten de grenzen van de gemeente als Gille te vertonen. De hele dag zullen ze ook alleen champagne drinken. Carnaval is in Binche een serieuze aangelegenheid waarbij de regels van de traditie op Vette Dinsdag dienen te worden gerespecteerd.

Eindelijk komen de Gilles, gegroepeerd per carnavalsmaatschappij, in beweging op het geroffel van de tamboeren en de slagen van de

grosse caisse

. De trommelaars zijn zes weken geleden al beginnen te oefenen om de carnavalsoptochten te begeleiden. Een Binchois die nu nog in zijn bed ligt, bezondigt zich aan heiligschennis. Via de rue de Robiano en de rue de la Gaieté schuifelt de optocht ritmisch als een ratelslang in de richting van de Grand Place. Op het plein dansen de Gilles in grote en kleine cirkels, schuddend met hun

ramons

. Als de zon even door de wolken komt piepen, lichten hun witte kragen verblindend op als versgevallen sneeuw. Tijdens een korte ceremonie huldigt de burgemeester daarop de jubilarissen die al vijftig jaar Gilles zijn. Daarna volgt het ontbijt in het stadhuis: champagne met oesters.

Na het ontbijt worden de plechtigheden onderbroken tot de grote optocht van drie uur 's middags. De Gilles gaan thuis of met vrienden eten en bergen hun wassen masker en hun

ramons

op. Als ze weer verzamelen bij het standbeeld van de Paysan op de Place de Battignies voor de grote

cortège,

zijn ze getooid met hun uitbundige hoeden met struisvogelveren en dragen ze een mand met sinaasappelen. Aan de kop van de stoet neemt Prins Carnaval plaats onder een parasol van struisvogelveren. De Gilles krijgen het gezelschap van de andere traditionele figuren, met name de

paysans

(boeren), de

pierrots

en de

arlequins

(harlekijns). Ook de toekomstige Gilles maken er een punt van om elk jaar in een nieuwe vermomming te verschijnen die pas op Mardi Gras in het openbaar wordt getoond. De menigte kijkers vult de smalle middeleeuwse centrumstraten, terwijl de trommelaars versterking krijgen van fanfares en brassbands. De opzwepende muziek die ze uit hun kopers laten schetteren, weerkaatst tegen de eeuwenoude gevels. Tijdens de optocht gooien de Gilles sinaasappelen naar de kijkers. De bewoners langs het parcours naar de Grote Markt weten dat de sinaasappelen soms krachtige projectielen kunnen worden en hebben hun ramen dan ook afgeschermd met tralie. Op het marktplein aangekomen, voeren de Gilles met hun wuivende pluimen rondedansen uit op de kasseien. Niemand kan nu nog onbeweeglijk blijven staan: iedereen beweegt mee op het ritme van de muziek.

Vanaf halfacht 's avonds begint de lichtstoet op het plein, die het begin van de lente moet aankondigen, om zowat twee uur later af te sluiten met een knallend vuurwerk. Dat is meteen het einde van het openbare optreden van de Gilles voor dat jaar, maar het feest zelf is dan allesbehalve voorbij. Omdat de waardigheid van de Gilles in geen geval op het spel mag worden gezet, gaan de Gilles eerst huiswaarts om hun kostuums netjes op te bergen, maar de carnavalsverenigingen feesten door tot in de vroege uurtjes van Aswoensdag. En enkele uren nadat het laatste geroffel van de tamboers, het geklepper van de blokken in de straten en de bellen aan de kostuums is verstomd, worden al afspraken gemaakt om het volgende carnavalsfeest tot een succes te maken.

Carnaval van Binche, van 22 tot 24 februari www.carnavaldebinche.be